Í dag kveður Hæstiréttur upp dóm í einu af fimm vaxtamálum sem Neytendasamtökin hafa lagt fram. Málið snýr að því hvort skilmálar bankanna um breytilega vexti á fasteignalaunum uppfylli kröfur um skýrleika. Ef dómurinn fer í hag neytenda, gæti það leitt til tugmilljarða króna kostnaðar fyrir bankana.
Neytendasamtökin halda því fram að vaxtahækkanir bankanna séu ólögmætar, þar sem skilmálar lána séu ekki nægilega skýrir um hvaða skilyrði þurfi að vera uppfyllt til að bankinn geti hækkað vexti. Málið snýr að 57 milljóna króna fasteignalaáni sem tekið var hjá Íslandsbanka í janúar 2021. Upphaflegir vextir voru 3,4%, en þeir hafa hækkað í 3,95% í árslok 2021. Vextir af sambærilegu láni eru nú 9,25%.
Í skilmálum lána kemur fram að vextir breytast m.a. vegna breytinga á vöxtum Seðlabankans, neysluverðsvísitölu, fjármögnunarkostnaði bankans, rekstrarkostnaði og öðrum ófyrirséðum kostnaði. Héraðsdómur hefur áður komist að þeirri niðurstöðu að skilmálarnir brjóti ekki gegn lögum. Þrátt fyrir það hefur EFTA-dómstóllinn í ráðgefandi áliti sínu sagt að sum skilyrði uppfylltu ekki Evróputilskipun.
Dómstóllinn vísaði í Evróputilskipun frá 2014 um neytendalaán, þar sem segir að ef vextir séu breytilegir, skuli allar vísitölur og viðmið vera gagnsæ, aðgengilegar, hlutlægar og sannreynanlegar. Skilyrði eins og „annar ófyrirséður kostnaður“ bankans eru talin óraunveruleg.
Í dómi héraðsdómsins segir hins vegar að íslensku lögin séu frábrugðin ákvæðum tilskipunarinnar. Þegar tilskipunin var innleidd í íslensk lög var bætt við viðbótarliði sem fjallar um aðstoð þegar vaxtabreyting byggir ekki á viðmiðunargengi, vísitölum eða viðmiðunarvöxtum. Breki Karlsson, formaður Neytendasamtakanna, lýsti því sem dæmi um „asbest-húðun“ á Evróputilskipun og sagði að neytendur væru sviptir rétti sem þeir ættu samkvæmt tilskipuninni.
Þá hefur Inga Sæland, félags- og húsnæðismálaráðherra, tekið fram að hún hafi skipt um skoðun varðandi bókun 35 vegna þessa máls.
