Borgarráð í Reykjavík tók í morgun fyrir skýrslu innri endurskoðunar um samninga tengda bensínsstöðvum. Innri endurskoðun var falið í maí að framkvæma úttekt á þessum samningum og samningaviðræðum við olíufélögin, sem hafa verið í umræðunni í fjölmiðlum, þar sem fulltrúar meirihlutans lýstu samningunum sem gjafagjörningi.
Skýrslan er umfangsmikil, samtals hundrað og fimm blaðsíður, og kemur með tólf tillögum að umbótum í verklagi. Tillögurnar fela meðal annars í sér breytta starfshætti fyrir starfs- og stjórnunarhópa, opinber samningateymi, og skýrar reglur um úthlutun lóða.
Aðdragandi að samningaviðræðunum er tengdur loftslagsstefnu borgarinnar, sem miðar að því að fækka bensínsstöðvum um fimmtíu prósent. Þessi stefna var samþykkt árið 2016. Viðræðurnar við olíufélögin voru erfiðar, þar sem þau voru ekki tilbúin að semja á forsendum Reykjavíkurborgar og höfðu engan hag af því að fækka bensínsstöðvum.
Innri endurskoðun gagnrýnir að ekki hafi verið gert mat á verðmæti réttindanna sem samningarnir innihéldu, þó fjarhagsleg hagsmunir borgarinnar séu mikilvægir við samningagerð. Engin skýrsla lá fyrir um möguleg verðmæti, sem skapar óvissu um hvaða hagsmunir voru í húfi. Þó er talið að ávinningur Olís af samningunum hafi verið á bilinu 44 til 66 milljónir, þar sem félagið sleppir við byggingaréttargjald.
Skoðun innri endurskoðunarinnar snýst einnig um hvort borgarfulltrúar hafi haft nægar upplýsingar. Þrátt fyrir að samningarnir hafi verið flóknir, voru þeir í samræmi við hagsmuni borgarinnar. Hins vegar er ljóst að sum markmið, eins og að fækka bensínsstöðvum um fimmtíu prósent, náðust ekki.
Samningsmarkmið voru samþykkt einróma á fundi borgarráðs í maí 2019, og samningarnir voru ræddir á tveimur fundum, í júní 2021 og febrúar 2022. Fulltrúar Sjálfstæðisflokksins sátu við þessar umræður. Á fundinum árið 2019 samþykkti borgarráð að krafist yrði greiðslu gatnagerðargjalda eingöngu frá helmingi lóðarhafa, að uppfylltum skilyrðum, án þess að krafist væri greiðslu á byggingaréttargjöldum.
Innri endurskoðun bendir á að borgarráð hefði mátt sjá að upplýsingagjöf um samningana var ekki nægjanleg, sérstaklega á þeim fundum þar sem samningarnir voru kynntir. Þó að fulltrúar allra flokka hafi haft aðgang að einhverjum upplýsingum, var gagnrýnt hversu ómarkviss upplýsingagjöf var þegar samningarnir voru í umræðu.
Samninganefnd borgarinnar fékk tækifæri til að skila andsvarum og sagði að ekki hefði verið önnur leið fær en sú sem farin var. Fækkun bensínsstöðva þurfti að gilda um öll olíufélög samtímis, þar sem enginn þeirra vildi vera fyrstur til að semja um einstakar lóðir.
