Ísland er lítið og fámenn land, en það hefur sína kosti. Boðleiðir eru stuttar, atvinnuþátttaka er mikil, menntunarstig hátt og lífskjör eru meðal þeirra bestu í heimi. Hins vegar fylgja smæðinni einnig gallar. Núna er einn þeirra að koma í ljós, þar sem frumvinnslufyrirtæki í Hvalfirði er óstarfhæft að tveimur þriðju eftir að búnaður þess gaf sig.
Framkvæmdir og efnahagsleg velgengni landsins eru háðar verðmætasköpun, og ekki eru öll eggin í sömu körfunni. Sjávarútvegur gengur vel, og ferðaþjónusta er einnig á uppleið. Hitt er að umræðan um þetta óhapp í Hvalfirði snýst um að stór hluti útflutningstekna þjóðarinnar sé í uppnámi. Milljarða tugi munar um þá fjármuni sem útlit er fyrir að fari forgörðum.
Það er óvíst hversu langan tíma mun taka að koma verksmiðjunni í fullan gang aftur. Starfsfólk og fjöldi verktakafyrirtækja hafa mikla hagsmuni í þessu máli. Það er mikil ábyrgð á herðum stjórnenda fyrirtækisins að koma í veg fyrir frekari hindranir í framleiðslunni og tryggja að öll hjólin snúist á ný.
Þetta tilvik vekur spurningar um viðbúnað fyrir óvænt atvik. Í kjölfar bankahrunsins árið 2008 var hert á regluverki um fjármálafyrirtæki og eftirlit með þeim. Eitt af því sem var áréttað var að fjármálafyrirtækin voru of stór fyrir íslenskt efnahagslíf, og fall þeirra hefði afdrifaríkar afleiðingar. Norðuraál í Hvalfirði lagði á síðasta ári til 11,4% af útflutningsverðmætum landsins, eða meira en eina krónu af hverjum tíu.
Svo virðist sem fyrirtækið sé kerfislega mikilvægt, rétt eins og stærstu bankarnir í landinu. Það vekur athygli að fyrirtæki í sambærilegri stöðu, eins og Norðuraál, séu í sjálfsvald sett að stofna til þessarar áhættu. Spennar, sem ættu að vera til á lager, eru augljóslega nauðsynlegir fyrir reksturinn, en virðast vera illfáanlegir.
Fyrirtækið stendur frammi fyrir því að missa tvo þriðju framleiðslunnar í langan tíma, sem getur haft ófyrirséðar afleiðingar. Ekki er verið að mæla fyrir því að almennt eftirlit með atvinnufyrirtækjum verði hert, en það er eðlilegt að fyrirtæki með kerfislega mikilvæga stöðu séu sett einhver viðmið um viðbúnað við slík atvik.
Að lokum má nefna að upphrópanir á Alþingi hjálpa ekki til. Það virðist best að gefa fyrirsvarsfólki álversins rými til að finna lausn á málunum. Stjórnvöld hafa þó sett saman hóp til að fylgjast með framvindu málsins og styðja við endurreisn framleiðslunnar.
