Eitt af hverjum fimm börnum elst upp hjá foreldri sem glímir við geðræna vanda. Mikilvægt er fyrir þessi börn að hafa einhvern í nærumhverfi sem veitir þeim stuðning. Börn sem búa á heimilum þar sem foreldri glímir við geðræn veikindi taka oft á sig hlutverk umönnunar bæði fyrir foreldri og systkini. Samfélagið á Rás 1 hitti Sigrið Gísladóttir, framkvæmdastjóra samtakanna Okkar heimur, til að fræðast um starfsemi þeirra og stöðu barna sem alast upp við þessar aðstæður. Hægt er að hlusta á viðtalið við Sigrið í Spilara RÚV.
Sigrið stofnaði samtökin til að vinna að hagsmunum barna sem eiga foreldra með geðrænan vanda. Hún bendir á að allt starf samtakanna miði að því að bæta stöðu þessara barna og tryggja að kerfið grípi inn í þegar foreldri veikist. Starf samtakanna felst í fræðslu fyrir fagfólk, börn og foreldra. Sigrið vill skapa vettvang þar sem börn geta fengið upplýsingar og útskýringar á sínum aðstæðum.
„Það er ekki langt síðan foreldri lagðist inn á geðdeild og enginn spurði, áttu börn?“ segir Sigrið. Hún útskýrir að stutt sé síðan geðræn veikindi voru ekki rædd við börn, en hugsunin var oft sú að börn myndu skaðast af því að fá upplýsingar um geðræn veikindi foreldra sinna. Æska Sigriðrar var mótuð af því að eiga foreldri sem barðist við geðræn veikindi. Hún upplifði að kerfið sem átti að styðja hana hafi brugðist. Sigrið vill nýta sína reynslu til að styðja börn sem í dag búa við sambærilegar aðstæður.
„Allt sem átti að grípa mig, greip mig ekki,“ segir hún. Sigrið bætir við að oft sé gott fyrir börn að spegla aðstæður sínar með þeim sem deila svipuðum upplifunum. Starf samtakanna felst því í bæði þeirri speglun og faglegu starfi félagsráðgjafa.
Sigrið segir að margt hafi breyst í málefnum barna með geðræna foreldra, en þó sé langt í land. „Það sem hefur breyst mest er hugarfar fólks, það vill gera betur og vill styðja við þennan hóp. Við sjáum samt enn börn sem fara óséð í gegnum kerfið.“ Árið 2019 voru gerðar lagabreytingar sem tryggja að börn sem eiga foreldra með veikindi eigi rétt á sjálfstæðum stuðningi. Sigrið segir þessa lagabreytingu hafa verið mikla réttarbót, en „við brjótum þessi réttindi daglega.“
Reynslan sýnir að börn sem alast upp á heimilum þar sem geðræn veikindi eru til staðar verða oft félagslega einangruð. Staðan heima getur haft mikil áhrif á skólagöngu þeirra og líðan. „Ég myndi vilja að kerfin okkar gætu fullyrt að þau séu að grípa öll börn,“ segir Sigrið og bætir við að það sé of oft handahófskennt hversu vel kerfið grípur utan um börn í þessum aðstæðum. „Við erum ekki að fara að breyta því að börn eigi foreldra með geðsjúkdóm, en við getum gert umhverfi þeirra stuðningsríkt.“
