Greiningarfyrirtækið Akkur spáir því að dómar Hæstaréttar í svonefndu „vaxtamáli“ muni leiða til lækkunar á verðmati Íslandsbanka og Arion banka um 6-7%. Þó metur Akkur líkurnar á því að bankarnir vinni málið gegn Neytendasamtökunum sem afar miklar.
Málið varðar lögmætis breytinga á breytilegum vöxtum íbúðalána, sem hefur áhrif á þrjá kerfislega mikilvæga banka; Íslandsbanki, Landsbankinn og Arion banka. Ef niðurstaða Hæstaréttar verður í óhag bankanna, gæti beint högg á eigið fé þeirra numið allt að 9-10%, samkvæmt greiningu Akkurs.
Málið tengist um 2.500 einstaklingum sem hafa höfðað hópmál gegn þessum bönkum vegna breytilegra vaxta. Dómur féll í máli Íslandsbanka í Héraðsdómi Reykjaness þann 12. nóvember 2024, þar sem bankinn var sýknaður af kröfum lántakenda.
Akkur bendir á að bankarnir hafi hingað til verið sýknaðir í öllum sambærilegum málum og ekki gert varúðarfærslur vegna þessa, þar sem líkurnar á tapi voru metnar litlar. Þau frekar bjóða upp á þrjár mögulegar niðurstöður: (1) bankar verða sýknaðir, (2) lántakar fá að fullu rétt sinn, eða (3) blönduð niðurstaða. Akkur segir að sýknudómur sé líklegastur með meira en 60% líkur, á meðan líkur á fullum sigri lántaka séu undir 10%.
Markaðurinn hefur þegar verðlagt einhverja áhættu, þar sem bankabréf hafa lækkað um rúm 5% frá því að umræða um málið byrjaði. Ef bankarnir tapa málinu gæti fjárhagsáhrifin orðið mun alvarlegri. Samkvæmt mati bankanna geta fjárhagsleg áhrif dómsins verið á bilinu 17-24 milljarðar króna hjá Arion banka og allt að 21 milljarður króna hjá Íslandsbanka. Viðmiðunargildi eigin fjár Íslandsbanka var 222 milljarðar króna í lok 2. ársfjórðungs, en Arion banki var með 202 milljarða, sem samsvarar 9,3% og 10,4% af eigin fé.
Málið byggir á lögum nr. 118/2016 um fasteignalán til neytenda, sem eru byggð á tilskipun Evrópuþingsins 2014/17/ESB. Þegar lögin voru innleidd var bætt við sérstökum skilmálum þar sem krafist er að breytingar á vöxtum séu skýrar í samningum. Akkur telur að til að bankarnir verði sakfelldir þurfi Hæstiréttur að dæma samkvæmt tilskipuninni, frekar en þeim lögum sem voru innleidd.
Heilt yfir bendir greining Akkurs á að ef Hæstiréttur túlkar skilmálana í samræmi við tilskipunina og kemst að þeirri niðurstöðu að þeir séu óskýrir og óskynsamlegir, þá gæti málið endað í óhag bankanna. Þó að niðurstaða málsins verði sú að bankarnir verði sýknaðir, þá er ekki þar með sagt að málið sé endanlega lokið, þar sem málið gæti leitt til skaðabóta frá íslenska ríkinu ef tilskipanir Evrópuþingsins hafa ekki verið innleiddar á réttan hátt.
