Jóna Hlífardóttir Halldórsdóttir, forseti Bandalags íslenskra listamanna (BÍL), hefur komið með gagnrýni á úttekt Samtaka skattgreiðenda um starfslaun listamanna. Hún telur úttektina bæði illa unnin og röng, og hvetur samtökin til að vanda sig betur í framtíðinni og sækja sér aðstoð við tölfræði.
Grein Jóna birtist á vef Morgunblaðsins í gærkvöldi og fjallar um umræður sem hafa verið í gangi síðustu daga um starfslaun rithöfunda. Tilefnið er úttekt Samtaka skattgreiðenda, þar sem listaðir voru tíu rithöfundar sem hafa fengið mest í starfslaun síðustu 25 árin. Jóna segir að rithöfundar á listanum hafi bent á að verk þeirra hafi verið groft vantalin.
Jóna bendir á að ekki séu aðeins verkin vantalin. „Eitt það versta við úttektina er að hún er svo illa unnin að ónafngreindum höfundi hennar tókst ekki einu sinni að telja saman réttan samanlagðan fjölda mánaða hvers rithöfundar. Þrír rithöfundar eru taldir upp oftar en einu sinni. Þetta bendir til þess að úttektarhöfundurinn þekkti kannski ekki rithöfunda með nafni og kannski er viðkomandi að kynna sér starfsumhverfi bókmennta hér á landi í fyrsta skipti,“ segir hún.
Hún bendir einnig á að úttektin hafi markfaldast úthlutaðan mánaðarfjölda starfslauna með þeirri fjárhæð sem er greidd núna, sem er ekki sú fjárhæð sem rithöfundarnir fengu fyrir hvern mánað síðustu 25 ár. Jóna nefnir að listamannalaun hafi hækkað um 96% frá árinu 2011, en launavísitala um 160%. Hún hvetur samtökin til að leita sér aðstoðar í framtíðinni til að forðast sambærileg mistök.
Í grein sinni setur Jóna einnig spurningarmerki við Samtök skattgreiðenda sjálf. Hún segir að þau hafi verið stofnuð árið 2012 og hafi verið áberandi fyrstu tvö árin, en svo virðist þau hafa lagst í dvala. Hún bendir á að engar nýjar fréttir hafi komið fram á vefsíðu samtakanna síðan 2016, þar til nýlega.
„Engir ársreikningar félagsins hafa verið birtir og engir aðalfundir auglýstir. Liklega eru í stjórn samtakanna sama fólk og var kjörið í stjórn fyrir rúmum áratug,“ segir hún. Jóna tekur fram að almennt sé erfiðara að skrá sig í félagið, en að styrkja þau sé auðvelt.
Jóna bendir á að það sé fréttnæmt að jafn ógagnsæ samtök hafi tekið að sér að gera svoleiðis úttekt. Hún segir að úttektin sé ekki hlutlaus, heldur sé hún hugsuð til að styðja við fyrirfram gefna niðurstöðu. „Að rithöfundar fái of mikið úr ríkissjóði en séu ekki að skrifa nóg,“ segir hún.
Samkvæmt Jóna kosta starfslaun listamanna fjármuni, en þau skila sér einnig. Hún nefnir að opinberir styrkir séu greiddir til stjórnmálaflokka og fjölmiðla, sem eins og listgreinar styðja tjáningarfrelsi. „Listir og menning lúta ekki aðeins lögmálum markaðarins. Það þarf að styðja við fólk til að skrifa og gefa út fleiri bækur en bara þær sem markaðurinn vill kaupa,“ segir hún.
Jóna kallar eftir umræðu á hærra plani og bendir á að mánaðarleg greiðsla listamanna hafi rýrnað verulega í samanburði við launaþróun á Íslandi. „Niðurstaða BÍL er því þessi: Stjórnvaldið ættu snarlega að leiðrétta mánaðarlega upphæð starfslauna listamanna,“ segir hún.
