Samkeppniseftirlitið hefur nýlega átt í samskiptum við Veðurstofu Íslands vegna ábendinga frá Félagi atvinnurekenda um að stofnunin sé að stunda samkeppnisrekstur á markaði fyrir mælingaþjónustu. Eftirlitið fékk leyfi til að fylgjast með starfsemi Veðurstofunnar í síðasta mánuði, þar sem kom í ljós að stofnunin keppti við einkafyrirtæki í útboðum og verðkönnunum.
Rannsóknin leiddi í ljós að Veðurstofan er háð ströngum reglum um að aðskilja samkeppnisrekstur sinn frá annarri starfsemi. Samkvæmt lögum um stofnunina er skylda að hafa fjárhagslegan aðskilnað milli samkeppnisreksturs og annarrar starfsemi, og að verðlagningin skuli miðast við markaðsverð. Einnig er krafist að gefin sé út sérstök gjaldskrá fyrir samkeppnisreksturinn.
Í úrskurði samkeppnisyfirvalda frá árinu 2002 var jafnframt krafist að stofnunin myndi sérstaka einingu fyrir samkeppnisreksturinn, þar sem gera þurfti stofnefnahagsreikning og birta reikningshaldið opinberlega. Hins vegar kom í ljós að Veðurstofan hafði ekki fylgt þessum reglum, þar sem engin skilyrði um aðskilnað voru uppfyllt við lestur ársreikninga og vefsíðu hennar.
Þegar Félag atvinnurekenda sendi fyrirspurn um hvernig Veðurstofan stæði að lögum, dró stofnunin til baka tilboð í samkeppnisþjónustu. Í svari Veðurstofunnar kom í ljós að aðskilið reikningshald var ekki til, og gjaldskráin hafði ekki verið birt. Samkeppniseftirlitið krafðist þess að bætt yrði úr þessu, meðal annars með opinberri birtingu á reikningshaldinu.
Í erindi samkeppnisyfirvalda var bent á mikilvægi þess að tryggja jafnræði í opinberum útboðum, þar sem auðvelt er að draga í efa heilindi ferlanna ef ekki er fylgt eftir reglum um aðskilnað. Markmiðið með fjárhagslegum aðskilnaði er að koma í veg fyrir að opinber rekstur skaði samkeppnina.
Samkeppniseftirlitið hefur heimild til að mæla fyrir um slíkan aðskilnað samkvæmt 14. grein samkeppnislaga og hefur oft beitt sér fyrir því. Þrátt fyrir þetta, eru mörg ríkisfyrirtæki að eiga í erfiðleikum með að halda aðskilnaði á samkeppnisrekstri. Stjórnvöld hafa þó áður komið á stefnu um að skuli aðgreina samkeppnisrekstur fjárhagslega frá öðrum rekstri.
Árið 1997 var gefin út stefna af fjármálaráðuneytinu sem skýrði að ef stofnun stundaði verulegan samkeppnisrekstur, væri hún skyldug að aðgreina þann rekstur. Margir ríkisforstjórar virðast þó líta framhjá þessari stefnu. Félag atvinnurekenda hefur í meira en fimm ár reynt að fá Háskóla Íslands til að fylgja þessum reglum varðandi rekstur Endurmenntunar HÍ, sem keppir við einkarekna fræðslufyrirtæki.
Þegar Háskóli Íslands birti upplýsingar um tekjur Endurmenntunar HÍ árið 2013, voru þær metnar á 470 milljónir króna. Skyldan til aðskilnaðar er því skýr, en viðbrögð Háskóla Íslands hafa verið að birta aðeins óljósar upplýsingar um að Endurmenntun njóti ekki opinberra framlaga. Spurningin vaknar því um hvers vegna ríkisforstjórar kvíði því að birta upplýsingar um aðskilnað samkeppnisreksturs.
Greinin birtist í ViðskiptaMogganum síðastliðinn miðvikudag.
