Náðun dæmdra brotamanna er algjör undantekning, að því er fram kemur í máli Hafsteins Dan Kristjánssonar, prófessors við lagadeild HR. Hann telur að lagaramminn sem snýr að náðun þyrfti að vera skýrari.
Ferlið við náðun er flókið; fyrst er sótt um náðun til náðunarnefndar, sem tekur afstöðu til beiðninnar. Ef nefndin samþykkir ekki, fer niðurstaðan til dómsmálaráðherra, sem síðan kynnti niðurstöðuna á ríkisstjórnarfundi ef hún er samhljóða. Lokaniðurstaðan fer svo til forseta Íslands, sem er sá eini sem getur veitt náðun.
Samkvæmt upplýsingum frá Fangelsismálastofnun er aðeins hægt að sækja um náðun vegna fangelsisrefsingar og fjársektar. Hafsteinn bendir á að náðun sé sjaldan veitt, en á árunum 2017 til 2022 var náðun veitt tveimur föngum á þessu fimm ára tímabili.
Umdeild náðunarbeiðni Mohamads Kourani, lögmanns sem hefur hlotið alþjóðlega vernd, hefur vakið mikla athygli. Kourani, sem er frá Sýrlandi, var dæmdur í átta ára fangelsi í fyrra fyrir tilraun til manndráps, líkamsárásir og fleiri brot. Hann hefur einnig verið uppvís að alvarlegum hótunum gagnvart Helga Magnúsi Gunnarssyni, fyrrverandi vararíkissaksóknara.
Guðmundur Ingi Þoroddsson, formaður Afstöðu, félags fanga, hvatti nýverið til þess að náðunarbeiðnin yrði samþykkt, þar sem fangavist Kourani muni kosta íslenska ríkið um hálfan milljarð ef hún verður ekki veitt. Samkvæmt heimildum fréttastofu byggist beiðnin á því að Kourani sé með andlegan heilsubrest. Það kemur einnig fram að náðunarnefnd hafi ekki tekið beiðnina fyrir.
Hafsteinn útskýrir að náðun sé venjulega veitt af fjórum ástæðum: alvarlegt heilsufarsleysi, óvenjulegar þjáningar vegna brotsins, langur tími frá dómi til fullnustu, og nýjar upplýsingar sem hefðu leitt til mildari refsingar. Öll dómþola geta sótt um náðun, en eftir því sem brotið er alvarlegra, því veigameiri þurfa ástæðurnar að vera.
Að mati Hafsteins eru lög um náðanir nokkuð óljós. Hann bendir á að hvorki stjórnarskráin né lög um fullnustu refsinga fjalla í greinargerð um efnislegar ástæður fyrir náðun. Þetta stafar sennilega af því að forsetinn hefur tiltölulega opið vald samkvæmt stjórnarskránni. Hafsteinn telur því mikilvægt að skýrari rammi væri í kringum þetta.
