Hæstiréttur Íslands hefur kveðið upp dóm sem felur í sér að fleiri þættir lánaskilmála um breytilega vexti hjá Íslandsbanka eru ógildir, nema tilvísun til stýrivaxta Seðlabankans. Dómurinn var kveðinn upp í dag og er niðurstaðan talin hafa mikilvægt fordæmisgildi.
Málið varðar lánaskilmála um óverðtryggð húsnæðislán hjóna, sem þau skrifuðu undir í janúar 2021. Samkvæmt dómnum stenst tilvísun skilmálanna ekki kröfur laga um fasteignalaun til neytenda, sem tóku gildi árið 2016.
Í skilmálunum var kveðið á um að breytingar á vöxtum skyldu meðal annars miðast við „breytingar á fjármagnskostnaði bankans, rekstrarkostnaði, opinberum álögum og/eða öðrum ófyrirséðum kostnaði, stýrivöxtum Seðlabanka Íslands, breytingum á vísitölu neysluverðs o.s.frv.“
Hjónin lögðu fram að skilmálarnir uppfylltu ekki kröfur um gagnsæi samkvæmt 34. grein laga um fasteignalán til neytenda. Þeir bentu á að skilmálar sem byggja á viðmiðunargengi, vísitölum eða viðmiðunarvöxtum verði að vera skýrir, aðgengilegir og hlutlægir.
Í dómnum kom fram að ákvæði um fasteignalaun hafi verið sett til að innleiða tilskipun Evrópusambandsins um samskonar málefni. Hæstiréttur útskýrði að 34. grein laga um fasteignalaan skuli túlkaðar í ljósi þessa.
Hæstiréttur taldi að þó að vísitala neysluverðs væri opinber, þá væri vægi hennar í skilmálunum óvissu háð, sem fullnægði ekki kröfum 34. greinarinnar. Aðrir þættir skilmálanna voru einnig taldir ekki uppfylla skilyrði lagagreinarinnar, þar sem þeir vísa til þátta sem neytandi getur ekki sannreynt.
Hæstiréttur taldi að skilmálarnir hefðu raskað jafnvægi milli réttinda og skyldna samningsaðila, þar sem hjónin voru í óhag. Þeir voru því taldir óeðlilegir í ljósi samningalaga, með hliðsjón af tilskipun Evrópusambandsins um óeðlilega skilmála í neytendasamningum.
Til að endurheimta jafnvægið milli samningsaðila ógildir Hæstiréttur aðra þætti skilmálans en tilvísunina til stýrivaxta Seðlabankans. Íslandsbanki var því sýknaður af fjárkröfu hjónanna, þar sem vextir á láni þeirra hækkuðu minna en stýrivextir Seðlabankans á þeim tíma sem ágreiningur málsins var til staðar.
