Stjórnmálamenn reyna stundum að leysa vandamál sem virðast ekki til staðar. Afleiðingar þessara aðgerða geta verið alvarlegar. Áhugi sumra fjölmiðla á málefnum hælisleitenda virðist minnka, og áhrif Heimildarinnar eru enn í loftinu í Efstaleiti.
Í Morgunblaðinu birtist áhugaverð umfjöllun um reglugerð sem Eyjólfur Ármannsson, innviðaráðherra, setti þremur dögum eftir fall flugfélagsins Play. Reglugerðin herðir skilyrðin um afskráningu loftfara af loftfaraskrá. Nú er kveðið á um að flugvélar megi ekki afskrá úr íslenskri loftfaraskrá nema að uppgjör hafi áður átt sér stað við Isavia.
Gjaldþrot Play hefur vafalaust valdið innviðaráðherranum miklu hugarangri. Hann hefur fyrirskipað embættismönnum sínum að breyta reglugerðinni til að koma í veg fyrir að sambærileg staða komi upp aftur, eins og gerðist þegar Wow varð gjaldþrota fyrir nokkrum árum og Isavia sat uppi með miklar ógreiddar skuldir. Hér er verið að forðast vandamál sem virðist fjarstæðukennt. Er veruleg hætta á því að Bogi Nils Bogason flýji land með allt búið án þess að gera upp skuldina við barinn?
Engin samráð var haft við forráðamenn Icelandair um breytingar á reglugerðinni, sem er óheppilegt. Þessar breytingar hafa mikil áhrif á rekstur félagsins, áhrif sem embættismenn hafa ekki gert sér grein fyrir. Morgunblaðið hefur eftir Boga að hertari reglugerð grafi undan samkeppnishæfni íslenskra flugfélaga, sem væri óheppilegt, og leiði til lakari leigukjara og aukins áhættuaðlags.
Samhliða þessu hefur Ríkisútvarpið greint frá því að fólk með skuldavanda vegna fasteignalauna hafi fjölgað, og biðin eftir þjónustu hjá umboðsmanni skuldara sé nú um eitt ár. Í frétt RÚV kom fram að „stór hluti þeirra“ sem leita eftir aðstoð sé fólki með fasteignalaun. Þetta er breyting frá síðustu árum þegar leigjendur voru í mestu neyðinni.
Þegar þessi frétt er skoðuð kemur í ljós að aðeins um 18% þeirra sem leita aðstoðar hjá umboðsmanni skuldara eru með fasteignalaun. Embætti umboðsmannsins er fjármagnað af fasteignalaánveitendum, þar á meðal bönkum og lífeyrissjóðum, og ræðst framlagið af markaðshlutdeild. Óánægja hefur komið fram vegna þessa fyrirkomulags, þar sem svo lítill hluti þeirra sem leita aðstoðar tengist fasteignalaunum.
Frekar eru málin að stærstum hluta vegna neyslulaana eða annarra skulda við aðra aðila en lánafyrirtæki. Þrátt fyrir þessa staðreynd virðist fréttamönnum RÚV vera mikið í mun að skapa þá mynd að allt sé að keyra um koll vegna hárrar vaxta og afborgana af húsnæðislánum. Það er mikilvægt að halda því til haga að miðað við þann fjölda sem er til úrvinnslu hjá umboðsmanni skuldara, eru þetta rétt ríflega hundrað mál sem tengjast fasteignalaunum.
Í frétt RÚV var rætt við Guðmundar Ásgeirsson, formann Hagsmunasamtaka heimilanna, sem sagði að fólk í vanda með fasteignalaun leitaði einnig til þeirra. Nokkrum dögum síðar fór Erla María Markúsardóttir, fréttakona RÚV, aftur á stúfana. Hún greindi frá því að áður voru leigjendur verst settir, en núna sé hluti fólks með fasteignalaun að leita að aðstoð. Umboðsmaður skuldara sagði biðina óásættanlega.
Í frétt hennar kom fram að ráðherra hygðist veita fólki með fjárhagsvanda skjól með greiðslustöðvun. Haft var eftir Ingu í fréttinni að mikilvægt væri að fólk komist í greiðslustöðvun „á meðan þau eru að glíma við þetta ofurvaxtastand, sem er í samfélaginu í dag“. Hún sagði að styrking vaxtabótakerfisins hefði ekki verið rædd, en hún myndi hraða öllum ferlum innan ráðuneytisins til að bregðast við.
Að lokum má spyrja hvort veruleg hætta sé á borð við þær sem kunna að stafa af því að Bogi hverfi á brott með allar flugvélar Icelandair án þess að gera upp við Isavia. Er einhver aðkallandi hætta vegna þess að fasteignalaun eru að sliga landsmenn? Svarið er nei. Samkvæmt nýjustu fjármálastöðugleikaskýrslu Seðlabankans hefur vaxtabyrðin vissulega aukist, en ráðstöfunartekjur heimilanna hafa einnig aukist. Hlutfall vaxtagjalda af ráðstöfunartekjum heimilanna nemur nú tæplega sjö prósentum og hefur haldist stöðugt undanfarin ár.
Þetta er lágt hlutfall í sögulegu samhengi. Seðlabankinn bendir á að heimilin hafi haft úrræði til að mæta vaxtahækkunum, en mörg heimili hafa fært sig yfir í verðtryggð lán sem almennt hafa lægri greiðslubyrði. Vanskilahlutfall heimilanna er aðeins um 1% og telst það lágt í sögulegu samhengi.
Í fréttum hefur verið fjallað um rússnesk hjón frá Dagestan, sem voru vísað úr landi með tvö reifabörn til Króatíu. Þar gætu þau verið vísað til síns heima, þar sem fjölskyldufaðirinn hefur sætt fangelsunum fyrir gagnrýni á rússnesk stjórnvöld. Það er athyglisvert að Ríkisútvarpið og Heimildin hafa ekki fjallað um raunir þessa fólks, sem gæti átt yfir höfði sér hræðileg örlög vegna pólitískra ofsókna. Þó hafa þessir fjölmiðlar áður sýnt málefnum hælisleitenda mikinn áhuga.
Í ljósi þessa er áhugavert að sjá hvernig Heimildin hefur haft áhrif á framsetningu frétta Ríkisútvarpsins. Til dæmis mátti sjá fréttaskýringu þar sem fjallað var um hagræðingaraðgerðir hjá þjónustufyrirtækinu Terra. Þar var gert út á að tortryggja að fyrirtæki hagnist, án þess að gera greinarmun á hagnaði fyrir og eftir skatta. Hagnaðarhlutfall rekstursins er aðeins um 6%, sem er ekki sérstaklega hátt í þeim rekstri sem Terra stendur í.
